Cumhurbaşkanlığı himayesinde başlatılan ve yüz binlerce dar gelirli vatandaşı ev sahibi yapmayı amaçlayan TOKİ 500 Bin Sosyal Konut Projesi, hem ulusal çapta hem de dini çevrelerde büyük bir tartışma konusu olmaya devam ediyor. Özellikle ödeme planlarındaki vade farkları ve artış oranları, projeye katılmayı düşünen dini hassasiyet sahibi vatandaşların kafasında "Faiz" şüphesi oluşturdu. İnternette yapılan aramalar da bu hassasiyeti net bir şekilde gözler önüne seriyor:

"TOKİ'den ev almak caiz mi Cübbeli

TOKİ'den ev almak caiz mi Fetva Meclisi

TOKİ'den ev almak caiz mi İsmailağa

TOKİ'den ev almak caiz mi Diyanet

Toki tefe TÜFE caiz mi

TOKİ'den ev almak caiz mi sorularla İslamiy

Toki den ev almak caiz mi dinimiz islam

TOKİ den Ev Almak caiz mi Fatih Kalende"

Bu yoğun sorgulama, vatandaşın kafasındaki "TOKİ helal mi?" sorusuna Diyanet İşleri Başkanlığı ve diğer İslami ilim çevrelerinden gelen farklı yorumlar nedeniyle net bir yanıt arayışında olduğunu gösteriyor.

Diyanet'ten Gelen Son Fetva: “Caizdir”

Tartışmaların odağındaki kurum olan Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, sosyal konut projeleriyle ilgili son dönemde yaptığı değerlendirmeyle önemli bir açıklık getirdi.

Diyanet'in fetvasında özetle şu hususlara dikkat çekildi:

Hacet (Zaruri İhtiyaç) İlkesi: Ev sahibi olamayan kesimin barınma ihtiyacının temel bir zorunluluk (hacet) olduğu belirtilerek, bu durumun fıkhi açıdan ruhsat (izin) sebebi olduğu vurgulandı.

Faiz Değil, Enflasyon Telafisi: Satış sözleşmesindeki, borcun kalan kısmına uygulanan altı aylık memur maaş artış oranına endeksli güncellemenin, klasik anlamdaki faiz (riba) olarak değerlendirilemeyeceği belirtildi. Bu artışın, paranın zaman içindeki değer kaybını dengeleme amacını taşıdığı ve dolayısıyla dinen caiz olduğu ifade edildi.

Satış Sözleşmesi: Faize dayalı kredi kullanılmaksızın, sadece Toplu Konut İdaresi (TOKİ) ile yapılan taksitli satış sözleşmesi çerçevesinde gayrimenkul satın almanın caiz olduğu bildirildi.

Diyanet'in bu açıklaması, dini hassasiyeti olan birçok vatandaşın projeye gönül rahatlığıyla başvurabilmesi için kapıyı açmış oldu.

Diyanet'in caizlik fetvasına rağmen, bazı İslami ilim çevreleri ve fetva kurulları, özellikle önceki TOKİ projeleriyle benzer şartlar taşıdığı gerekçesiyle temkinli veya olumsuz görüşlerini sürdürmektedirler. Bu görüş ayrılığının temelinde iki fıkhi mesele yatmaktadır:

1. Fiyat Belirsizliği (Cehalet):
Görüş: Caiz olmadığını savunanların ana gerekçesidir. Sözleşme anında evin toplam bedelinin, gelecekteki memur maaş artış oranlarına bağlı olarak belirsiz olması, fıkıhta "alışverişte cehalet" olarak adlandırılan ve akdi (sözleşmeyi) bozan bir duruma yol açabileceği savunulmaktadır.

2. İstisnâ Akdi ve Hacet (Zaruret) İlkesi:
Görüş: Caiz olduğunu savunanlar, projenin henüz ortada olmayan bir malın satımını değil, sipariş üzerine üretim (İstisnâ Akdi) niteliğinde olduğunu belirtir. Ayrıca, konut ediniminin büyük bir ihtiyaç (hacet) olması nedeniyle, fıkhi kuralların bu gibi durumlarda esneklik gösterebileceği ve faiz unsuru içermeyen bu satış modelinin geçerli olduğu ifade edilir.

Önemli Not: Fetva Meclisi gibi bazı kurumlar, paranın alım gücünü korumak amaçlı artışlara faiz denmese bile, sözleşme anındaki toplam ödenecek rakamın belirsizliği (cehalet) nedeniyle akdin caizliğini zorlayacak bir sorun bulunduğunu dile getirmişlerdir.